Często klienci zgłaszają się do kancelarii adwokackiej w sprawie uzyskania informacji o możliwości dochodzenia zachowku. Ma to miejsce wówczas, gdy po śmierci osoby najbliższej, np. męża, ojca, czy babki nagle okazuje się, że zmarły sporządził testament, w którym powołał do spadku jedną osobę z pominięciem osób uprawnionych do dziedziczenia z mocy ustawy. Przykładowo żona po śmierci męża dowiaduje się, że mąż sporządził testament i przekazał cały swój majątek np. kochance z pominięciem jej i dwójki dzieci. Wówczas zarówno żona jak i dzieci mają prawo wystąpić z roszczeniem o należny im zachowek. Zatem zachowek jest to świadczenie, które należy się członkom rodziny po osobie zmarłej, którego celem jest zapewnienie im odpowiedniej ochrony majątkowej.
Zachowek to część majątku spadkowego, którą prawo przyznaje określonym spadkobiercom pomimo ewentualnego wyłączenia ich z dziedziczenia przez spadkodawcę. Innymi słowy, zachowek to minimalna część spadku, która przysługuje spadkobiercom z tytułu ustawowego dziedziczenia.
Podstawowym celem zachowku jest zabezpieczenie interesów najbliższych członków rodziny, których spadkodawca z jakiś powodów mógłby chcieć pozbawić dziedziczenia. Dzięki zachowkowi spadkobiercy, którzy zostali pominięci w testamencie lub dziedziczą po osobie, która nie sporządziła testamentu, mogą dochodzić swoich uprawnień.
Wysokość zachowku jest uzależniona od wielu czynników, jednak podstawowym kryterium jest fakt czy osoba uprawniona do zachowku jest osobą pełnoletnią oraz czy nie jest niepełnosprawna. Co do zasady wysokość zachowku dla osoby uprawnionej wynosi połę udziału spadkowego jaki by nabyła dziedzicząc z ustawy. Wyjątek stanowią osoby małoletnie i niezdolne do pracy, w ich przypadku zachowek wynosi 2/3 wartości udziału jaki by im przypadł w dziedziczeniu ustawowym.
Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów o zachowek można ubiegać w terminie 5 lat od ogłoszenia testamentu.
Krąg osób uprawnionych do ubiegania się o zachowek jest ściśle określony w kodeksie cywilnym i nie może być interpretowany rozszerzająco. Zatem rodzeństwo zmarłego jeśli nie zostało powołane do dziedziczenia w testamencie nie będzie miało prawa do wystąpienia z roszczeniem o zachowek po zmarłym.
W przypadku dziedziczenia na podstawie ustawy, a nie testamentu, zachowek przysługuje spadkobiercom ustawowym. Do osób, które mogą ubiegać się o zachowek, zaliczają się:
Warto zaznaczyć, że zachowek nie przysługuje innym spadkobiercom ustawowym, takim jak np. rodzice czy rodzeństwo, jeśli zostali pominięci w testamencie na rzecz innych spadkobierców.
Należy podkreślić iż zachowek jest zawsze wartością pieniężną. Występując o zachowek należy podać konkretną sumę pieniężną, która odpowiada wartości połowy udziału jaki osoba uprawniona do dziedziczenia ustawowego mogła by utrzymać gdyby spadkodawca nie sporządził testamentu i nie pominął w nim osoby uprawnionej do zachowku. Oczywiście jest możliwość ustalenia pomiędzy osobą występującą o zachowek a osobą która otrzymała spadek w testamencie rozliczenia w formie przeniesienia własności czy to ruchomości czy też nieruchomości. W takim jednak przypadku musi to być rozwiązane akceptowalne przez obie strony postępowania, ponieważ sąd rozstrzygający w sprawie nie może narzucić takiego rozwiązania ani w taki sposób orzec. Jeśli spadkodawca sporządził testament, w którym przepisał swoje mieszkanie na rzecz dane osoby, uprawniony do zachowku nie może wystąpić z żądaniem zwrotu samego mieszkania.
W sprawie o zachowek może być konieczna pomoc adwokata, ponieważ może sama sprawa może być skomplikowana, wymagająca znajomości przepisów i doświadczenia w prowadzeniu tego typu postępowania. Adwokat może np. pomóc w uzyskaniu informacji na temat praw i obowiązków stron w sprawie, a także pomóc w opracowaniu strategii i przedstawieniu argumentów w sądzie. Będzie on także niezastąpiony w przypadku negocjacji i uzyskaniu ugody, która może być korzystna dla obu stron, zwłaszcza jeśli sprawa jest skomplikowana lub emocjonalnie napięta.
W każdym przypadku, w sprawie o zachowek, warto rozważyć skonsultowanie się z adwokatem, aby uzyskać pomoc i doradztwo w zakresie swoich praw i obowiązków w sprawie.
